Klauzule społeczne w zamówieniach publicznych
Zespół do spraw Zamówień Publicznych Rady Dialogu Społecznego wielokrotnie zajmował się na swoich posiedzeniach społecznymi klauzulami zamówień publicznych , które w większości przypadków w ogóle nie były uwzględniane przez gestorów zamówień publicznych. W konsekwencji odbijało się to przez lata na poziomie wynagrodzeń pracowników i ich świadczeniach socjalnych . W tej sytuacji Zespół na swoim posiedzeniu w dniu 30 września 2016 r. uwzględniając znowelizowaną Ustawę Prawo Zamówień Publicznych/DzU z dn 13.07.2016 r. poz. 1020/ przyjął stanowisko, w którym w sposób szczególny zwraca uwagę na przestrzeganie prawa pracy przy realizacji zamówień publicznych. Stanowisko to w październiku br. zostało przyjęte przez Radę Dialogu Społecznego. Ze względu na wagę tego stanowiska , a zwłaszcza jego istotne znaczenie dla pracowników firm uczestniczących w procedurze zamówień publicznych zamieszczamy je poniżej:
§1
1. Zespół wzywa zamawiających do stosowania art. 29 ust. 3a ustawy Prawo zamówień publicznych zgodnie z intencją ustawodawcy, którego celem było przede wszystkim zagwarantowanie przy realizacji zamówienia publicznego przestrzegania prawa, w tym prawa pracy. Przepis, który zobowiązuje zamawiających do wymagania zatrudnienia pracowników na umowę o pracę tam, gdzie będą realizowane czynności wypełniające znamiona art. 22 ust. 1 Kodeksu Pracy ma także za zadanie przywrócić uczciwą konkurencję na rynku i poprawić warunki świadczenia pracy przez osoby realizujące zamówienie publiczne. Ustawodawca za pomocą tej regulacji realizuje ponadto zapisy Dyrektywy 2014/24/UE w sprawie zamówień publicznych które wskazują, że zamówienia publiczne powinny zostać wykorzystane dla osiągnięcia celów społecznych oraz być realizowane w sposób gwarantujący efektywne wydatkowanie środków publicznych i zapewniający przestrzeganie prawa.
2. Biorąc powyższe pod uwagę Zespół przypomina, że zamawiający są zobowiązani wymagać od wykonawców zatrudniania osób realizujących zamówienia publiczne na podstawie umowy o pracę, zawsze wtedy, gdy jest to uzasadnione rodzajem wykonywanych przez te osoby czynności. W związku z tym zamawiający powinni określać wymóg zatrudnienia na umowę o pracę oraz w sposób wyczerpujący czynności, przy wykonywaniu których wymaga się zatrudnienia na umowę o pracę w ogłoszeniu o zamówieniu lub specyfikacji istotnych warunków zamówienia.
§2
1. Zespół wzywa zamawiających do przeprowadzenia procesu waloryzacji wynagrodzeń wykonawców zamówień publicznych na podstawie art. 8 ustawy z dnia 22 lipca 2016 r. o zmianie ustawy o minimalnym wynagrodzeniu za pracę oraz niektórych innych ustaw o koszty wynikające z zapisów tej ustawy, w tym: wzrostu wynagrodzeń osób przyjmujących zlecenie i świadczących usługi wraz z obowiązkowymi pochodnymi naliczanymi od tych wynagrodzeń oraz o wysokość dodatku do wynagrodzenia za pracę w porze nocnej.
2. Zespół wzywa do nieprzedłużania bez uzasadnienia negocjacji w sprawie dostosowania kwot wynagrodzeń w ramach trwających zamówień publicznych do zmian wysokości minimalnego wynagrodzenia za pracę i minimalnej stawki godzinowej.
§ 3
1. Zespół sprzeciwia się praktykom polegającym na akceptowaniu w ramach zamówień publicznych zaniżonych kosztów realizacji zamówienia, w tym kosztów pracy bez względu na formę jej wykonywania.
2. Zespół przypomina, że zamawiający są zobowiązani do zachowania należytej staranności przy weryfikowaniu kosztów realizacji zamówienia, w tym kosztów pracy deklarowanych przez wykonawców w wyjaśnieniach składanych w ramach procedury badania rażąco niskiej ceny (art. 90 ustawy Prawo zamówień publicznych).
3. Zespół zwraca uwagę zamawiających, że wyjaśnienia uzasadniające zaniżenie kosztów pracy muszą być potwierdzone stanem faktycznym w okresie realizacji umowy, w przeciwnym wypadku dochodzi do naruszenia przepisów prawa, a zamawiający staje się za nie współodpowiedzialny.
4. Zespół wzywa zamawiających do ustalenia takiej wysokości budżetu przeznaczanego na realizację zamówień publicznych, by w ramach ich realizacji zagwarantowana została realna możliwość przestrzegania obowiązującego prawa, w tym obowiązku zatrudnienia na umowę o pracę przy realizacji zamówienia tam, gdzie zakres czynności będzie tego wymagał oraz stawki minimalnego wynagrodzenia za pracę i minimalnej stawki godzinowej. Powyższą informacje przekazujemy zwłaszcza dla tych kol/koleżanek związkowców , których przedsiębiorstwa składają swoje oferty handlowe w ramach Ustawy Prawo Zamówień Publicznych. Istotną bowiem zmianą znowelizowanej ustawy , jest obowiązek uwzględniania w ofercie przedsiębiorstwa kosztów związanych z zatrudnieniem na umowę o pracę , wszystkich pracowników mających realizować przyszłe zamówienia . Zasadne jest zatem, aby zakładowa organizacja związkowa współpracowała w tej sprawie z zarządem przedsiębiorstwa przy opracowywaniu oferty przygotowywanej przez daną firmę, zwracając uwagę na to czy zawarte są tam koszty pracowników zatrudnionych na umowę o pracę. Dotychczas bowiem taki obowiązek miał charakter fakultatywny , co powodowało, że w wielu przypadkach wykorzystywali to pracodawcy zaniżając ceny swojej oferty handlowej kosztem wynagrodzeń pracowników, których zatrudniali na tzw. umowy śmieciowe.