Zmiany w Ustawie o Związkach Zawodowych
W dniu 1 stycznia 2019 roku w życie weszły przepisy nowelizujące ustawę z dnia 23
maja 1991 roku o związkach zawodowych.
Nowe regulacje wprowadzają ważne zmiany w prawie związkowym, spośród których
na szczególną uwagę zasługują:
1. Realizacja wygranej przez OPZZ w dniu 2 czerwca 2015 roku sprawy przed
Trybunałem Konstytucyjnym: rozszerzenie prawa koalicji związkowej na osoby
wykonujące pracę na podstawie innej niż stosunek pracy, jeżeli:
• nie zatrudniają do tego samego rodzaju innych osób, niezależnie od podstawy
zatrudnienia, oraz
• mają takie prawa i interesy związane z wykonywaniem pracy, które mogą być
reprezentowane i bronione przez związek zawodowy.
Prawo tworzenia i wstępowania do związków zawodowych otrzymały zatem osoby
wykonujące pracę zarobkową na podstawie umów cywilnoprawnych (m.in. umowa o
dzieło, zlecenia, świadczenia usług) oraz samozatrudnieni.
2. Podwyższono progi tzw. reprezentatywności zakładowej:
• 8% - dla organizacji przynależących do reprezentatywnych central związkowych
OPZZ, Solidarność, Forum,
• 15% - dla pozostałych organizacji związkowych,
3. Przy ustalaniu regulaminu wynagradzania, premiowania, pracy, zakładowego
funduszu świadczeń socjalnych, planu urlopów, określonych okresów rozliczeniowych
przy określaniu reprezentatywności organizacji związkowej będzie brany pod uwagę
dodatkowy czynnik, a mianowicie zrzeszanie co najmniej 5% pracowników
zatrudnionych u pracodawcy. Jest to zabezpieczenie przed tym, aby w rozmowach
dotyczących ważnych spraw pracowniczych uczestniczyły organizacje mogące się
wykazać odpowiednią liczbą członków będących pracownikami, a nie jedynie np.
zleceniobiorcami.
4. Wprowadzono zasadę: dana osoba może być uwzględniona na rzecz uprawnień tylko
jednej - wskazanej przez tą osobę - zakładowej organizacji związkowej.
5. Wprowadzono szczegółowe zapisy dotyczące nierównego traktowania z powodu
przynależności związkowej (np. odmowa zatrudnienia związkowca, niekorzystane
kształtowanie jego wynagrodzenia, pomijanie przy podwyżkach czy awansach, a także
przy typowaniu do szkoleń). Ciężar dowodu: po stronie pracodawcy, który musi
udowodnić, iż podejmując konkretne decyzje kierował się obiektywnymi powodami.
6. Na rzecz uprawnień zakładowej organizacji związkowej, oprócz pracowników, będą
zaliczane również inne osoby wykonujące pracę zarobkową pod warunkiem, iż osoby te
świadczą pracę przez co najmniej 6 miesięcy na rzecz pracodawcy.
7. Obowiązek informacyjny zakładowej organizacji związkowej względem pracodawcy
o liczbie członków – co 6 miesięcy, w terminie do 10 lipca i do 10 stycznia.
8. Każda z organizacji związkowych oraz pracodawca może zgłosić pisemne
zastrzeżenie co do liczebności danej zakładowej organizacji związkowej. Wówczas ta
organizacja związkowa musi wystąpić do sądu o weryfikację liczby członków. Jeżeli
organizacja, wobec której zgłoszono zastrzeżenie, prawomocnie wygra sprawę, to
wówczas przez okres 1 roku nikt nie może ponownie podważać jej liczby członków.
9. W przypadku dwóch lub więcej reprezentatywnych organizacji związkowych
należących do centrali związkowej wchodzącej w skład RDS – w razie negocjacji spraw
zbiorowych – należy utworzyć wspólną reprezentację. W przypadku jej niewyłonienia,
reprezentatywną organizacją związkową jest najliczniejsza oraz każda inna pod
warunkiem, że zrzesza co najmniej 15% załogi.
Uwaga: powyższa zasada nie ma zastosowania do pozostałych uprawnień
reprezentatywnych organizacji związkowych, np. w zakresie szczególnej ochrony
działaczy związkowych.
10. Wskazano przykładowy katalog informacji udzielanych przez pracodawcę na
wniosek zakładowej organizacji związkowej. Znalazły się w nim m.in. informacje
dotyczące:
• działalności i sytuacji ekonomicznej pracodawcy,
• warunków pracy i zasad wynagradzania,
• stanu i struktury zatrudnienia.
Pracodawca udziela zakładowej organizacji związkowej informacji w terminie 30 dni od
dnia otrzymania wniosku.
11. Wprowadzono dwa terminy na wyrażenie zgody lub odmowę wyrażenia zgody
przez zarząd zakładowej organizacji związkowej na zwolnienie chronionego działacza
związkowego:
• 14 dni roboczych w przypadku zamiaru wypowiedzenia stosunku prawnego przez
pracodawcę,
• 7 dni roboczych w przypadku zamiaru rozwiązania stosunku prawnego przez
pracodawcę.
Uwaga: w przypadku upływu tych terminów - brak reakcji zarządu organizacji
związkowej traktowany będzie jako wyrażenie zgody na dokonanie danej czynności
przez pracodawcę.
12. W razie bezprawnego zwolnienia chronionego działacza związkowego,
wykonującego pracę na innej podstawie niż stosunek pracy, działaczowi będzie
przysługiwała jedynie rekompensata w wysokości 6 - miesięcznego wynagrodzenia.
Osoba ta może jednak dochodzić odszkodowania lub zadośćuczynienia przenoszącego
wysokość rekompensaty.
13. Wprowadzono regulacje karne (kara grzywny) w stosunku do działaczy
związkowych w przypadku:
• podania zawyżonej liczby członków związku zawodowego w celu uzyskania
uprawnień zakładowej organizacji związkowej lub reprezentatywnej zakładowej
organizacji związkowej,
• przeznaczania dochodu z działalności gospodarczej prowadzonej przez związek na
cele niesłużące realizacji zadań statutowych związku lub dzielenie go pomiędzy
członków związku,
• braku zawiadomienia KRS w terminie 30 dni o zmianach do statutu.
sporządził:
Wydział prawny OPZZ